Ακούγοντες που δεν είναι πραγματικοί; Εδώ κάνει το μυαλό σας

Έχετε ακούσει ποτέ ένα αμυδρό βουητό στα αυτιά σας όταν όλα γύρω σας είναι σιωπηλά; Ή έχετε σκεφτεί ποτέ ότι κάποιος φώναξε το όνομά σας ενώ δεν υπήρχε κανείς εκεί; Αν ναι, τότε σίγουρα δεν είσαι ο μόνος.

Αυτά είναι παραδείγματα φανταστικών ήχων. Αυτά είναι θόρυβοι που δημιουργεί ο εγκέφαλός σας χωρίς καμία εξωτερική πηγή. Για μερικούς ανθρώπους, έρχονται και παρέρχονται. Για άλλους, είναι σταθεροί.

Ας εξερευνήσουμε μαζί δύο κοινές μορφές φανταστικού ήχου: τις εμβοές και τις ακουστικές ψευδαισθήσεις. Μπορεί να ακούγονται ασυνήθιστες, αλλά είναι πιο συχνές από ό,τι νομίζετε. Και μας λένε πολλά για το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τον ήχο, ακόμα και όταν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ήχος.

Θα εξετάσουμε τι προκαλεί αυτές τις εμπειρίες, πώς επηρεάζουν τους ανθρώπους και τι έχει ανακαλύψει η επιστήμη σχετικά με το γιατί συμβαίνουν.

Γιατί μερικές φορές, η σιωπή δεν είναι καθόλου σιωπηλή.

Ο πιο συνηθισμένος ήχος-φάντασμα

Εμβοές είναι όταν ακούτε έναν ήχο που δεν προέρχεται από τον έξω κόσμο. Οι άνθρωποι τον περιγράφουν ως κουδούνισμα, βουητό, βουητό ή ακόμα και συριγμό. Δεν είναι ασθένεια, είναι περισσότερο σύμπτωμα και είναι πράγματι ο πιο συνηθισμένος τύπος φανταστικού ήχου.

Τι είναι οι εμβοές;

Οι εμβοές εμφανίζονται όταν ο εγκέφαλος δημιουργεί την ψευδαίσθηση του ήχου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι υποκειμενικές. Αυτό σημαίνει ότι μόνο το άτομο που τις βιώνει μπορεί να τις ακούσει. Πολύ πιο σπάνιες είναι οι αντικειμενικές εμβοές, όπου ένας γιατρός μπορεί επίσης να ανιχνεύσει τον ήχο, που συχνά προκαλείται από τη ροή του αίματος ή την κίνηση των μυών στο αυτί.

Δεν υπάρχει ένας μόνο ήχος ή ένταση. Μπορεί να είναι απαλός, δυνατός, υψηλής συχνότητας ή χαμηλή. Για μερικούς ανθρώπους, εξασθενεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για άλλους, είναι συνεχής και βαθιά αγχωτική και ενοχλητική.

Τι το προκαλεί;

Οι εμβοές έχουν πολλές πιθανές αιτίες:

• Απώλεια ακοής, ειδικά σχετιζόμενη με την ηλικία ή λόγω θορύβου
• Έκθεση σε δυνατό θόρυβο, όπως σε συναυλίες ή σε βιομηχανικές εργασίες
• Μολύνσεις αυτιών, συσσώρευση κεριού ή τραυματισμός
• Στρες και άγχος
• Ορισμένα φάρμακα, όπως υψηλές δόσεις ασπιρίνης ή αντιβιοτικών

Αυτό που έχουν κοινό αυτοί οι παράγοντες είναι ότι μειώνουν ή παραμορφώνουν τα ερεθίσματα που λαμβάνει ο εγκέφαλος από το αυτί. Σε απάντηση, ο εγκέφαλος «γεμίζει τα κενά» δημιουργώντας ήχο.

Ερευνητές πιστεύω ότι αυτό σχετίζεται με τη νευροπλαστικότητα - η ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται και να προσαρμόζεται. Όταν διαταράσσεται η κανονική ροή σημάτων από το αυτί, ο εγκέφαλος μπορεί να «αυξήσει την ένταση» στον ακουστικό φλοιό για να αντισταθμίσει.

Πόσο συνηθισμένο είναι;

Οι εμβοές είναι πιο συχνές από ό,τι πιστεύουν πολλοί άνθρωποι. Σύμφωνα με Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), επηρεάζει πάνω από 740 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και περίπου 120 εκατομμύρια το βιώνουν ως χρόνια πάθηση που τους ενοχλεί καθημερινά. Αυτό αντιστοιχεί σχεδόν σε 1 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως, αρκετά, σωστά;

Είναι πιο συχνό σε ενήλικες άνω των 50 ετών, αλλά μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, συμπεριλαμβανομένων των νέων που εκτίθενται σε δυνατό θόρυβο, κάτι που γίνεται όλο και πιο συχνό στις μέρες μας.

Πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί ήχο χωρίς ήχο

Δυστυχώς, οι εμβοές είναι ένα «πρόβλημα» του εγκεφάλου. Ακόμα και όταν τα αυτιά έχουν υποστεί βλάβη ή δεν στέλνουν πλέον καθαρά ηχητικά σήματα, ο εγκέφαλος παραμένει ενεργός ανά πάσα στιγμή. Προσπαθεί να αντισταθμίσει τα ελλείποντα ερεθίσματα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αντίληψη ήχου που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.

Πλαστικότητα εγκεφάλου και ακουστικά κενά

Όταν χάνετε μέρος της ακοής σας, είτε λόγω γήρανσης, δυνατού θορύβου είτε τραυματισμών, ο εγκέφαλος δεν σιωπά. Αντίθετα, προσπαθεί να Συμπληρώστε τα κενά. Αυξάνει τη δραστηριότητα στον ακουστικό φλοιό - το μέρος του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τον ήχο. Αυτό είναι γνωστό ως κεντρικό κέρδος. Φανταστείτε να αυξάνετε την ένταση του στερεοφωνικού σας συστήματος όταν ένα τραγούδι παίζει απαλά. Αυτό κάνει ο εγκέφαλος όταν αισθάνεται μειωμένη εισερχόμενη πληροφορία.Αρχίζει να ενεργοποιεί το σύστημα, αλλά κάνοντας αυτό, μπορεί να ξεκινήσει δημιουργώντας ήχο από μόνο του, συναρπαστικό.

Ο ακουστικός φλοιός σε Overdrive

Οι σαρώσεις εγκεφάλου υποστηρίζουν αυτό. Τα άτομα με εμβοές συχνά εμφανίζουν μη φυσιολογικά πρότυπα νευρωνικής δραστηριότητας στον ακουστικό φλοιό τους. Ορισμένες περιοχές γίνονται υπερδραστήριες, ενώ άλλες δυσλειτουργούν. Σπουδές Χρησιμοποιώντας fMRI (λειτουργική μαγνητική τομογραφία) έχουν δείξει ότι ακόμη και σε πλήρη σιωπή, οι ακουστικές περιοχές του εγκεφάλου των ατόμων με εμβοές «φωτίζονται», σαν να αναπαράγονται πραγματικοί ήχοι.

Αυτή η ιδέα είναι παρόμοια με το σύνδρομο φανταστικού άκρου, όπου ένα άτομο αισθάνεται πόνο ή αισθήσεις σε ένα άκρο που έχει ακρωτηριαστεί. Ο εγκέφαλος συνεχίζει να στέλνει σήματα, ακόμα και όταν η φυσική πηγή έχει εξαφανιστεί. Με τις εμβοές, τα αυτιά μπορεί να μην λειτουργούν σωστά, αλλά ο εγκέφαλος συνεχίζει να παράγει τον ήχο που αναμένει να ακούσει.

Αυτό εξηγεί επίσης γιατί τα ακουστικά βαρηκοΐας μπορούν μερικές φορές να βοηθήσουν. Αποκαθιστώντας πιο φυσιολογικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο, μειώνουν την ανάγκη του εγκεφάλου να «εφεύρει» ήχο. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να κάνει τις εμβοές λιγότερο αισθητές ή ακόμα και να προκαλέσει την πλήρη εξασθένισή τους.

Ακουστικές ψευδαισθήσεις

Οι εμβοές είναι συνήθως ένας απλός ήχος, όπως ένα βουητό, ένα βουητό ή ένας υψηλός τόνος στα αυτιά μας. Αλλά μερικοί άνθρωποι ακούν σύνθετοι φανταστικοί ήχοι, όπως φωνές, μουσική ή συνομιλίες. Αυτά ονομάζονται ακουστικές ψευδαισθήσεις. Δεν είναι το ίδιο με τις εμβοές και συχνά έχουν πολύ διαφορετικές αιτίες.

Πέρα από τους απλούς ήχους

Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν την ακοή δομημένων, ουσιαστικών ήχων. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα είναι να ακούμε κάποιον να μιλάει όταν δεν υπάρχει κανείς εκεί. Μερικοί άνθρωποι ακούν μουσική να παίζει στο παρασκήνιο ή συγκεκριμένες φράσεις να επαναλαμβάνονται. Αυτοί οι ήχοι μοιάζουν αληθινοί και συχνά φαίνεται να προέρχονται από έξω από το κεφάλι, παρόλο που δεν υπάρχει πραγματική πηγή.

Σε αντίθεση με τις εμβοές, οι οποίες τείνουν να είναι ουδέτερες ή ενοχλητικές, οι ακουστικές ψευδαισθήσεις συχνά έχουν συναισθηματικό περιεχόμενο. Μπορεί να είναι παρήγορες, ενοχλητικές ή συγχέουσες. Σε πολλές περιπτώσεις, ο εγκέφαλος δημιουργεί πλήρεις αισθητηριακές εμπειρίες που φαίνεται να συνδέονται με τη μνήμη, τον φόβο ή την πεποίθηση.

Ποιος τα βιώνει;

Αυτές οι ψευδαισθήσεις είναι πιο γνωστές σε ψυχιατρικές παθήσεις όπως η σχιζοφρένεια ή η σοβαρή κατάθλιψη, όπου οι φωνές μπορεί να είναι συχνές, δυνατές και αγχωτικές. Ωστόσο, εμφανίζονται και σε άτομα χωρίς πραγματική διαγνωσμένη ψυχική ασθένεια.

Μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια του πένθους, ειδικά λίγο μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, για παράδειγμα. Μερικοί άνθρωποι ακούν τη φωνή του ατόμου που έχουν χάσει. Άλλοι το ακούν να λέει ένα τελευταίο αντίο ή ένα αντίο που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να πουν. Αυτές οι εμπειρίες συχνά περιγράφονται ως έντονες και συναισθηματικά έντονες, αλλά συνήθως δεν αποτελούν σημάδια ψυχικής ασθένειας.

Άτομα που στερούνται ύπνου, έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα, έχουν επιληψία ή βρίσκονται στα πρόθυρα να ξυπνήσουν ή να κοιμηθούν μπορούν επίσης να ακούν πράγματα που δεν υπάρχουν. Αυτή είναι μια κατάσταση γνωστή ως υπναγωγία. Υπό ορισμένες συνθήκες, ο εγκέφαλος εξαντλείται ή υπερδιεγείρεται, με αποτέλεσμα την παραγωγή ήχων που δεν υπάρχουν.

Υπάρχει μια μελέτη που έδειξε ότι έως και 10% των ανθρώπων στο γενικό πληθυσμό βιώνουν κάποια μορφή ακουστικής ψευδαίσθησης στη ζωή τους, συχνά για λίγο και χωρίς ασθένεια. Αυτό δείχνει ότι η γραμμή μεταξύ «φυσιολογικής» και «μη φυσιολογικής» αντίληψης δεν είναι πάντα τόσο σαφής όσο πιστεύουμε.

Δημιουργία πιο υγιεινών ηχητικών περιβαλλόντων

Είτε έχετε εμβοές, δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε είτε απλώς σας κατακλύζει ο θόρυβος, το περιβάλλον σας έχει σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός σας επεξεργάζεται τον ήχο. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν πόσο επηρεάζει η ακουστική ποιότητα ενός χώρου την ένταση, τη συγκέντρωση και την ψυχική τους υγεία.

Πώς ο ήχος διαμορφώνει την ψυχική μας κατάσταση

Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται συνεχώς ήχο, ακόμα και όταν δεν δίνετε προσοχή. Σε δωμάτια με ηχώ, αντήχηση ή θόρυβο υποβάθρου, ο εγκέφαλός σας πρέπει να εργαστεί σκληρότερα για να φιλτράρει ό,τι δεν έχει σημασία, κάτι που μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε πιο κουρασμένοι πιο γρήγορα. Αυτό μπορεί επίσης να αυξήσει την ψυχική κόπωση και να επιδεινώσει καταστάσεις όπως οι εμβοές.

Από την άλλη πλευρά, ένας ήσυχος και ισορροπημένος χώρος επιτρέπει στο ακουστικό σας σύστημα να χαλαρώσει. Λιγότερος θόρυβος σημαίνει λιγότερη προσπάθεια. Βοηθά τον εγκέφαλό σας να εστιάσει σε σημαντικούς ήχους, όπως η ομιλία ή η μουσική, χωρίς να καταπονεί τις αισθήσεις σας.

Ο ρόλος των ακουστικών πάνελ

Ένας τρόπος για να βελτιώσετε το ηχητικό σας περιβάλλον είναι η χρήση ακουστικών πάνελ. Αυτά τα υλικά απορροφούν τις υπερβολικές αντανακλάσεις του ήχου σε ένα δωμάτιο. Αυτό σημαίνει λιγότερη ηχώ, πιο καθαρή ομιλία και έναν πιο άνετο χώρο. Μέρη όπως κατοικίες, γραφεία, αίθουσες θεραπείας ή στούντιο, και άλλα μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Δεν περιορίζονται σε επαγγελματίες ή μουσικούς. Τα ακουστικά πάνελ μπορούν να βοηθήσουν όποιον χρειάζεται ένα πιο χαλαρό και συγκεντρωμένο περιβάλλον. Ίσως εργάζεστε από το σπίτι, έχετε αισθητηριακές ευαισθησίες ή απλώς θέλετε λίγη ηρεμία και γαλήνη μετά από μια κουραστική μέρα.

Πρόκειται για τη δημιουργία ενός χώρου όπου ο εγκέφαλός σας δεν χρειάζεται να παλεύει για να ακούσει καθαρά. Αυτή η μικρή αλλαγή μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά.

Πώς αντιμετωπίζετε τους φανταστικούς ήχους;

Η καλύτερη ακουστική μπορεί να μειώσει το άγχος και να ανακουφίσει την ψυχική καταπόνηση από τον ανεπιθύμητο θόρυβο. Πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν εμβοές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις χρειάζονται πιο δομημένη υποστήριξη. Τα καλά νέα είναι ότι οι φανταστικοί ήχοι μπορούν συχνά να αντιμετωπιστούν, ακόμη και αν δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν πλήρως.

Διαχείριση Εμβοών

Όπως γνωρίζουμε, δεν υπάρχει μια ενιαία λύση για τις εμβοές, αλλά αρκετές προσεγγίσεις μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των επιπτώσεών τους.

• Ηχοθεραπεία χρησιμοποιεί θόρυβο υποβάθρου, όπως λευκό θόρυβο, ροζ θόρυβο ή απαλούς ήχους της φύσης, για να κάνει το κουδούνισμα λιγότερο αισθητό και να βοηθήσει τον εγκέφαλο να απομακρύνει την προσοχή του από αυτό. Μερικοί άνθρωποι επωφελούνται επίσης από προσαρμοσμένα κομμάτια κάλυψης που στοχεύουν σε συγκεκριμένες συχνότητες.
• Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες. Δεν αφαιρεί τον ήχο, αλλά βοηθά στη μείωση της συναισθηματικής δυσφορίας που προκαλεί.
• Τα ακουστικά βαρηκοΐας μπορούν να είναι αρκετά ωφέλιμα για άτομα με απώλεια ακοής. Βελτιώνοντας τον κανονικό ήχο, ελαχιστοποιούν την αντίθεση μεταξύ αθόρυβων και εμβοών, καθιστώντας τον ψευδή ήχο λιγότερο εμφανή.
• Η μείωση του στρες είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Οι εμβοές συχνά επιδεινώνονται με άγχος, κόπωση ή περιόδους υψηλού στρες. Η ενσυνειδητότητα, η άσκηση και η υγιεινή του ύπνου μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων.

Αντιμετώπιση Σύνθετων Ακουστικών Εμπειριών

Η θεραπεία για άτομα που ακούν δομημένους φανταστικούς θορύβους, όπως φωνές ή μουσική, καθορίζεται από την αιτία. Εάν σχετίζεται με ψυχολογική ή νευρολογική διαταραχή, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

• Θεραπεία ομιλίας για την διερεύνηση συναισθηματικών ερεθισμάτων ή τραυμάτων
• Φαρμακευτική αγωγή, εάν τα συμπτώματα είναι σοβαρά ή επίμονα
• Βελτιωμένες ρουτίνες ύπνου, καθώς οι παραισθήσεις εμφανίζονται συχνά όταν ο εγκέφαλος είναι κουρασμένος ή υπερδιεγερμένος

Ακόμα και σε μη κλινικές περιπτώσεις, αυτές οι εμπειρίες αξίζουν προσοχής. Ο στόχος δεν είναι να φιμωθεί εντελώς ο εγκέφαλος, αλλά να υποστηριχθεί, ώστε να μην χρειάζεται να καταβάλλει τόσο μεγάλη προσπάθεια για να κατανοήσει τον κόσμο.

Οι φανταστικοί ήχοι μπορεί να φαίνονται περίεργοι, αλλά είναι πιο συνηθισμένοι και πιο ανθρώπινοι από ό,τι νομίζουν οι περισσότεροι. Είτε πρόκειται για ένα βουητό που δεν σβήνει ποτέ είτε για μια φωνή που δεν υπάρχει πραγματικά, αυτές οι εμπειρίες μας υπενθυμίζουν πόσο ενεργός και ευαίσθητος είναι ο εγκέφαλος, ακόμα και στη σιωπή.

Μπορεί να είναι απογοητευτικοί. Μερικές φορές, ίσως ακόμη και τρομακτικοί. Αλλά δεν είναι δικό σας λάθος. Αυτοί οι ήχοι δεν είναι σημάδια αδυναμίας ή φαντασίας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιδρά στην αλλαγή, στην απώλεια ή στο άγχος. Και ενώ μπορεί να μην εξαφανίζονται πάντα εντελώς, μπορούν να γίνουν κατανοητοί, να διαχειριστούν και να μαλακώσουν.

Απλά πράγματα όπως ένα πιο ήσυχο δωμάτιο, ένα πιο ήρεμο μυαλό ή λίγος ήχος στο παρασκήνιο μπορούν να βοηθήσουν πολύ. Το ίδιο μπορεί να κάνει και το να μιλήσεις σε κάποιον που σε καταλαβαίνει.

Αν εσείς ή κάποιος που σας ενδιαφέρει ακούει ήχους που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, να ξέρετε το εξής: δεν είστε μόνοι. Και δεν το φαντάζεστε. Η σιωπή μπορεί να μην είναι σιωπηλή, αλλά δεν χρειάζεται να είναι και δυνατή για πάντα.

Επιπλέον Ανάγνωση & Αναφορές:

• Baguley, DM, McFerran, DJ, & Hall, DA (2013). Εμβοές. Το Lancet, 382(9904), 1600–1607. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60142-7

• Johns, LC, & van Os, J. (2001). Η συνέχεια των ψυχωτικών εμπειριών στον γενικό πληθυσμό. Επιθεώρηση Κλινικής Ψυχολογίας, 21(8), 1125–1141. https://doi.org/10.1016/S0272-7358(01)00103-9

• Mühlau, M., Rauschecker, JP, Oestreicher, E., Gaser, C., Röttinger, M., Wohlschläger, AM, ... & Sander, D. (2006). Δομικές αλλαγές του εγκεφάλου στις εμβοές. Εγκεφαλικός φλοιός, 16(9), 1283–1288. https://doi.org/10.1093/cercor/bhj070

• Roberts, LE, Eggermont, JJ, Caspary, DM, Shore, SE, Melcher, JR, & Kaltenbach, JA (2010). Βουητό στα αυτιά: Η νευροεπιστήμη των εμβοών. Περιοδικό Νευροεπιστήμης, 30(45), 14972–14979. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.4028-10.2010

• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. (14 Φεβρουαρίου 2023). Ο ΠΟΥ αναδεικνύει τις εμβοές ως πρόβλημα δημόσιας υγείας. https://www.who.int/news/item/14-02-2023-who-highlights-tinnitus-as-a-public-health-concern