Geluiden horen die niet echt zijn? Dit is wat je brein doet

Heb je ooit een zacht gepiep in je oren gehoord terwijl alles om je heen stil is? Of dacht je dat iemand je naam riep terwijl er niemand was? Zo ja, dan bent u zeker niet de enige.

Dit zijn voorbeelden van fantoomgeluiden. Deze zijn geluiden die je hersenen creëren zonder externe bron. Voor sommige mensen komen ze en gaan ze weer weg. Voor anderen zijn ze constant.

Laten we samen twee veelvoorkomende vormen van fantoomgeluid onderzoeken: tinnitus en auditieve hallucinaties. Ze klinken misschien ongebruikelijk, maar ze komen vaker voor dan je denkt. En ze vertellen ons veel over hoe de hersenen geluid verwerken, zelfs als er geen geluid bestaat.

We kijken naar de oorzaken van deze ervaringen, hoe ze mensen beïnvloeden en wat de wetenschap heeft ontdekt over de oorzaak ervan.

Omdat de stilte soms helemaal niet zo stil is.

Het meest voorkomende fantoomgeluid

Tinnitus is wanneer je een geluid hoort dat niet van de buitenwereld komt. Mensen beschrijven het als rinkelen, zoemen, brommen of zelfs sissen. Het is geen ziekte, maar eerder een symptoom, en het is inderdaad de meest voorkomende vorm van fantoomgeluid.

Wat is tinnitus?

Tinnitus ontstaat wanneer de hersenen de illusie van geluid creëren. In de meeste gevallen is het subjectief. Dat betekent dat alleen de persoon die het ervaart het kan horen. Veel zeldzamer is objectieve tinnitus, waarbij een arts het geluid ook kan waarnemen, vaak veroorzaakt door de bloedstroom of spierbeweging in het oor.

Er is geen specifiek geluid of volume; het kan zacht, hard, hoog of laag zijn. Bij sommige mensen komt het de hele dag door op en weg. Bij anderen is het constant en zeer verontrustend en irritant.

Wat is de oorzaak?

Tinnitus kan verschillende oorzaken hebben:

• Gehoorverlies, vooral leeftijdsgerelateerd of door lawaai veroorzaakt
• Blootstelling aan hard geluid, zoals bij concerten of industrieel werk
• Oorontstekingen, oorsmeerophoping of letsel
• Stress en angst
• Bepaalde medicijnen, zoals hoge doses aspirine of antibiotica

Wat deze triggers gemeen hebben, is dat ze de input die de hersenen van het oor ontvangen, verminderen of vervormen. Als reactie hierop vullen de hersenen de gaten op door geluid te produceren.

Onderzoekers geloven dat dit verband houdt met neuroplasticiteit - Het vermogen van de hersenen om zich te reorganiseren en aan te passen. Wanneer de normale input van het oor verstoord raakt, kan de hersenen het volume in de auditieve cortex verhogen om dit te compenseren.

Hoe vaak komt het voor?

Tinnitus komt vaker voor dan veel mensen denken. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), het treft wereldwijd meer dan 740 miljoen mensen, en ongeveer 120 miljoen mensen ervaren het als een chronische aandoening die hen dagelijks hindert. Dat is bijna 1 op de 10 mensen wereldwijd, best veel, toch?

Het komt het meest voor bij volwassenen boven de 50, maar het kan iedereen treffen, ook jongeren die worden blootgesteld aan hard geluid. Dat komt tegenwoordig steeds vaker voor.

Hoe de hersenen geluid creëren zonder geluid

Helaas is tinnitus een hersenprobleem. Zelfs wanneer de oren beschadigd zijn of geen heldere geluidssignalen meer uitzenden, blijven de hersenen te allen tijde actief. Ze proberen de ontbrekende input te compenseren. Dit kan leiden tot de perceptie van geluid dat er in werkelijkheid niet is.

Hersenplasticiteit en auditieve hiaten

Wanneer je een deel van je gehoor verliest, of dat nu komt door ouderdom, hard geluid of een blessure, valt de hersenen niet stil. In plaats daarvan proberen ze... Vul de gaten op. Het verhoogt de activiteit in de auditieve cortex – het deel van de hersenen dat geluid verwerkt. Dit staat bekend als centrale versterking. Stel je voor dat je het volume van je stereo hoger zet terwijl een nummer zachtjes speelt. Dat is wat de hersenen doen wanneer ze een verminderde input detecteren.Het begint het systeem op te voeren, maar door dit te doen kan het ook beginnen zelf geluid creëren, fascinerend.

De auditieve cortex op overdrive

Hersenscans bevestigen dit. Mensen met tinnitus vertonen vaak abnormale patronen van neurale activiteit in hun auditieve cortex. Sommige gebieden raken overactief, terwijl andere niet goed functioneren. Onderzoeken Met behulp van fMRI (functionele magnetische resonantiebeeldvorming) is aangetoond dat zelfs bij volledige stilte de auditieve hersengebieden van mensen met tinnitus 'oplichten', alsof er echte geluiden worden afgespeeld.

Dit idee is vergelijkbaar met het fantoomledemaatsyndroom, waarbij iemand pijn of sensaties voelt in een geamputeerde ledemaat. De hersenen blijven signalen uitzenden, zelfs als de fysieke bron verdwenen is. Bij tinnitus werken de oren mogelijk niet goed, maar de hersenen blijven het geluid produceren dat ze verwachten te horen.

Dit verklaart ook waarom hoortoestellen soms kunnen helpen. Door de hersenen weer normale input te geven, verminderen ze de noodzaak voor de hersenen om geluid te 'verzinnen'. In veel gevallen kan dit tinnitus minder opvallend maken of zelfs helemaal laten verdwijnen.

Auditieve hallucinaties

Tinnitus is meestal een eenvoudig geluid, zoals een brom, gezoem of hoge toon in onze oren. Maar sommige mensen horen Complexe fantoomgeluiden, zoals stemmen, muziek of gesprekken. Dit worden auditieve hallucinaties genoemd. Ze zijn niet hetzelfde als tinnitus en hebben vaak heel andere oorzaken.

Verder dan simpele klanken

Auditieve hallucinaties houden verband met het horen van gestructureerde, betekenisvolle geluiden. Een veelvoorkomend voorbeeld is het horen van iemand die praat terwijl er niemand aanwezig is. Sommige mensen horen muziek op de achtergrond of specifieke zinnen die herhaald worden. Deze geluiden voelen echt aan en lijken vaak van buitenaf te komen, ook al is er geen echte bron.

In tegenstelling tot tinnitus, dat meestal neutraal of hinderlijk is, hebben auditieve hallucinaties vaak een emotionele lading. Ze kunnen geruststellend, verontrustend of verwarrend zijn. In veel gevallen creëert de hersenen volledige zintuiglijke ervaringen die verbonden lijken te zijn met herinneringen, angst of overtuigingen.

Wie ervaart ze?

Deze hallucinaties zijn vooral bekend bij psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie of ernstige depressie, waarbij stemmen frequent, luid en verontrustend kunnen zijn. Ze komen echter ook voor bij mensen zonder een daadwerkelijk gediagnosticeerde psychische aandoening.

Ze kunnen zich voordoen tijdens rouw, vooral kort na het verlies van een dierbare bijvoorbeeld. Sommige mensen horen de stem van de persoon die ze verloren hebben. Anderen horen hen een laatste afscheid nemen, of een afscheid dat ze nooit hebben kunnen nemen. Deze ervaringen worden vaak beschreven als levendig en emotioneel intens, maar zijn meestal geen tekenen van een psychische aandoening.

Mensen die slaapgebrek hebben, getraumatiseerd zijn, epilepsie hebben of op het punt staan om wakker te worden of in slaap te vallen, kunnen ook dingen horen die er niet zijn. Dit is een toestand die hypnagogie wordt genoemd. Onder bepaalde omstandigheden raakt de hersenen uitgeput of overprikkeld, wat resulteert in de productie van geluiden die er niet zijn.

Uit onderzoek blijkt dat tot 10% van de bevolking in zijn leven een vorm van auditieve hallucinatie ervaart, vaak kortstondig en zonder ziekte. Dit toont aan dat de grens tussen 'normale' en 'abnormale' waarneming niet altijd zo scherp is als we denken.

Het creëren van gezondere geluidsomgevingen

Of je nu last hebt van tinnitus, moeite hebt met concentreren of gewoon overweldigd wordt door lawaai, je omgeving heeft een aanzienlijke invloed op hoe je hersenen geluid verwerken. Veel mensen zijn zich er niet van bewust hoeveel de akoestische kwaliteit van een ruimte hun spanning, concentratie en mentale gezondheid beïnvloedt.

Hoe geluid onze gemoedstoestand vormgeeft

De hersenen verwerken constant geluid, zelfs als je niet oplet. In ruimtes met echo, galm of achtergrondgeluid moeten je hersenen harder werken om onbelangrijke zaken eruit te filteren, waardoor je je sneller vermoeid kunt voelen. Dit kan ook mentale vermoeidheid verergeren en aandoeningen zoals tinnitus verergeren.

Aan de andere kant zorgt een rustige en evenwichtige ruimte ervoor dat je gehoorsysteem ontspant. Minder lawaai betekent minder inspanning. Het helpt je hersenen zich te concentreren op belangrijke geluiden, zoals spraak of muziek, zonder je zintuigen te overbelasten.

De rol van akoestische panelen

Een manier om uw geluidsomgeving te verbeteren, is door akoestische panelen te gebruiken. Deze materialen absorberen overtollige geluidsreflecties in een ruimte. Dat betekent minder echo, helderder geluid en een comfortabelere ruimte. Plaatsen zoals huizen, kantoren, therapieruimtes, studio's en meer kunnen worden behandeld.

Ze zijn niet beperkt tot professionals of muzikanten. Akoestische panelen kunnen iedereen helpen die behoefte heeft aan een meer ontspannen, geconcentreerde omgeving. Misschien werk je thuis, heb je last van sensorische overgevoeligheid of wil je gewoon wat rust en stilte na een lange dag.

Het gaat erom de ruimte te creëren waarin je hersenen niet hoeven te vechten om helder te horen. Die kleine verandering kan een groot verschil maken.

Hoe behandel je fantoomgeluiden?

Een betere akoestiek kan stress verminderen en de mentale belasting van ongewenste geluiden verlichten. Veel mensen met tinnitus of auditieve hallucinaties hebben behoefte aan meer gestructureerde ondersteuning. Het goede nieuws is dat fantoomgeluiden vaak onder controle te houden zijn, ook al zijn ze niet volledig te behandelen.

Omgaan met tinnitus

Zoals we weten bestaat er geen universele oplossing voor tinnitus. Er zijn echter wel verschillende benaderingen die de impact ervan kunnen verminderen.

• Geluidstherapie maakt gebruik van achtergrondgeluid, zoals witte ruis, roze ruis of zachte natuurgeluiden, om het rinkelen minder opvallend te maken en de hersenen te helpen hun aandacht ervan af te leiden. Sommige mensen hebben ook baat bij aangepaste maskeringstracks die zich richten op specifieke frequenties.
• Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een van de meest effectieve behandelingen. Het verwijdert het geluid niet, maar helpt wel de emotionele stress die het veroorzaakt te verminderen.
• Hoortoestellen kunnen zeer nuttig zijn voor mensen met gehoorverlies. Door het verbeteren van normaal geluid minimaliseren ze het contrast tussen zacht geluid en tinnitus, waardoor het valse geluid minder opvalt.
• Stressvermindering is een belangrijke factor. Tinnitus verergert vaak bij angst, vermoeidheid of stressvolle periodes. Mindfulness, beweging en slaaphygiëne kunnen helpen om de symptomen onder controle te houden.

Behandeling van complexe auditieve ervaringen

De behandeling van mensen die gestructureerde fantoomgeluiden horen, zoals stemmen of muziek, hangt af van de oorzaak. Als het verband houdt met een psychische of neurologische aandoening, kan de behandeling bestaan uit:

• Gesprekstherapie om emotionele triggers of trauma's te onderzoeken
• Medicatie, indien de symptomen ernstig of aanhoudend zijn
• Verbeterde slaaproutines, aangezien hallucinaties vaak optreden wanneer de hersenen moe of overprikkeld zijn

Zelfs in niet-klinische gevallen verdienen deze ervaringen aandacht. Het doel is niet om de hersenen volledig tot zwijgen te brengen, maar om ze te ondersteunen, zodat ze minder hard hoeven te werken om de wereld te begrijpen.

Fantoomgeluiden lijken misschien vreemd, maar ze komen vaker voor en zijn menselijker dan de meeste mensen denken. Of het nu gaat om een piep die nooit weggaat of een stem die er niet echt is, deze ervaringen herinneren ons eraan hoe actief en responsief de hersenen zijn, zelfs in stilte.

Ze kunnen frustrerend zijn. Soms misschien zelfs beangstigend. Maar het is ook niet jouw schuld. Deze geluiden zijn geen tekenen van zwakte of verbeelding. Ze laten zien hoe de hersenen reageren op verandering, verlies of stress. En hoewel ze misschien niet altijd helemaal verdwijnen, kunnen ze begrepen, beheerst en verzacht worden.

Simpele dingen zoals een stillere kamer, een kalmere geest of wat achtergrondgeluid kunnen al veel doen. En praten met iemand die je begrijpt, kan ook.

Als jij of iemand die je kent geluiden hoort die er niet echt zijn, weet dan dit: je bent niet de enige. En je verbeeldt het je niet. De stilte is misschien niet stil, maar hoeft ook niet eeuwig luid te zijn.

Aanvullende literatuur en referenties:

• Baguley, DM, McFerran, DJ, & Hall, DA (2013). Tinnitus. De Lancet, 382(9904), 1600–1607. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60142-7

• Johns, LC, & van Os, J. (2001). De continuïteit van psychotische ervaringen in de algemene bevolking. Klinische Psychologie Review, 21(8), 1125–1141. https://doi.org/10.1016/S0272-7358(01)00103-9

• Mühlau, M., Rauschecker, JP, Oestreicher, E., Gaser, C., Röttinger, M., Wohlschläger, AM, ... & Sander, D. (2006). Structurele hersenveranderingen bij tinnitus. Hersenschors, 16(9), 1283–1288. https://doi.org/10.1093/cercor/bhj070

• Roberts, LE, Eggermont, JJ, Caspary, DM, Shore, SE, Melcher, JR, & Kaltenbach, JA (2010). Oorsuizen: de neurowetenschap van tinnitus. Tijdschrift voor neurowetenschappen, 30(45), 14972–14979. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.4028-10.2010

• Wereldgezondheidsorganisatie. (2023, 14 februari). WHO benadrukt tinnitus als een probleem voor de volksgezondheid. https://www.who.int/news/item/14-02-2023-who-highlights-tinnitus-as-a-public-health-concern