Wat is misophonia? De geluidsgevoeligheid praten er maar weinig over

📖 Leesduur: 5 min en 45 sec

Je zit in een stille kamer. Iemand in de buurt begint om de paar seconden kauwgom te kauwen, met zijn voet te tikken of zelfs zijn keel te schrapen. De meeste mensen zouden het niet opmerken, maar voor jou is het onmogelijk om te negeren. Dat geluid voelt scherp en storend, en het is bijna alsof het je focus en misschien zelfs je geduld verstoort.

Als dit je bekend voorkomt, ben je niet overgevoelig. Je hebt misschien last van misofonie. Dit is een specifieke aandoening waarbij bepaalde alledaagse geluiden sterke emotionele reacties bij mensen oproepen.

Het is nog steeds niet zo bekend en wordt vaak verkeerd begrepen. Maar zodra mensen erover weten, wordt het veel duidelijker.

Laten we eens onderzoeken wat misofonie eigenlijk is, waarom het ontstaat, hoe de hersenen erop reageren en hoe mensen leren omgaan met een wereld vol onvermijdelijke, vaak behoorlijk harde geluiden.

Wat is misofonie precies?

De meeste mensen ergeren zich aan bepaalde geluiden, maar niet té intens. Denk bijvoorbeeld aan hard kauwen of tikken met een pen. Maar bij mensen met misofonie veroorzaken die geluiden een sterke, automatische emotionele reactie. Die kan vaak aanvoelen als woede, sterke angst, irritatie of, bij sommige mensen, zelfs paniek.

Misofonie betekent letterlijk 'haat tegen geluid'. Maar het zijn specifieke en vaak repetitieve klachten, en het is geen keuze. De reactie is direct en intens, zelfs als de persoon weet dat het geluid onschadelijk en niet kwaadaardig bedoeld is.

Misofonie definiëren

Een sterke afkeer van lawaai, net als misofonie, is een diep emotionele en vaak fysieke reactie op specifieke triggers. Dit zijn meestal alledaagse menselijke geluiden, zoals:

• Kauwen
• Lip smakken
• Keel schoonmaken
• Snuiven
• Pen klikken
• Vingertikken

Voor iemand zonder misofonie zijn deze geluiden misschien helemaal niet merkbaar, maar voor iemand die het wel heeft, kunnen ze onmogelijk te negeren zijn en bijna ondraaglijk om te verdragen.

Onderzoekers zijn het er nog steeds niet helemaal over eens of misofonie een op zichzelf staande aandoening is of onderdeel van iets anders, zoals sensorische gevoeligheid. Maar in neurowetenschappelijk en psychisch onderzoek wordt het steeds meer erkend als een reële, meetbare reactie.

Wanneer begint het en wie krijgt het?

Misofonie begint meestal in de kindertijd of vroege adolescentie. Sommige mensen merken het na een stressvolle gebeurtenis of een periode van verhoogde gevoeligheid, en bij anderen bouwt het zich langzaam op in de loop van hun volwassen leven.

Deze aandoening kan mensen van alle leeftijden en achtergronden treffen, en sommige studies suggereren dat het iets vaker voorkomt bij vrouwen. Interessant genoeg kan het ook in families voorkomen, hoewel de genetische factoren nog onderzocht worden.

Veel mensen leven jarenlang met misofonie zonder te weten wat het is, en denken misschien dat ze gewoon prikkelbaar zijn of overdreven reageren. Maar in werkelijkheid vertonen ze een neurologische reactie op een sensorische trigger, en ze zijn lang niet de enigen.

Triggers uit het echte leven

Misofonie wordt getriggerd door herhaling, ritme en context. De meeste misofonische triggers zijn subtiele, alledaagse geluiden die voor de meeste mensen ongevaarlijk lijken, maar voor iemand met de aandoening ondraaglijk zijn.

Dit zijn geen zeldzame of ongewone geluiden. Vaak zijn het geluiden die u dagelijks tegenkomt, vooral in rustige ruimtes zoals kantoren, klaslokalen of zelfs thuis.

Veelvoorkomende dagelijkse situaties

Uit een grootschalig onderzoek uit 2021 bleek dat de meest gemelde triggers voor misofonie kauwen, smakken met de lippen, de keel schrapen en snuiven waren.Andere veelvoorkomende zijn:

• Herhaaldelijk klikken met de pen of typen op het toetsenbord
• Voettikken, friemelen of ritselen van kleding
• Zware ademhaling of subtiel gezoem
• Tikkende klokken, schrapend bestek of verre basgeluiden

Wat een geluid triggert, hangt vaak af van wie het maakt en waar. Een kauwend familielid kan een grotere trigger zijn dan een vreemde. Het tikken op een pen in een stille kamer voelt erger dan hetzelfde geluid in een druk café.

Emotionele reacties

De emotionele reactie is vaak direct en intens. Mensen geven aan dat ze het volgende voelen:

• Geïrriteerd of geagiteerd
• Angstig, gespannen of gespannen
• Afgeleid of mentaal overweldigd
• In sommige gevallen zelfs woede of paniek

Een studie met behulp van fMRI ontdekten dat mensen met misofonie een verhoogde activiteit vertoonden in de voorste insulaire cortex (AIC). Dit is een hersengebied dat verband houdt met emotionele verwerking en het detecteren van opvallendheid bij blootstelling aan triggergeluiden.

Belangrijk om te weten is dat deze reacties geen bewuste overreactie zijn. Ze zijn automatisch, en voor velen maakt het negeren ervan het alleen maar erger. Dit kan leiden tot sociale terugtrekking, gespannen relaties en vermijdingsgedrag dat een impact heeft op het dagelijks leven.

Wat gebeurt er in de hersenen tijdens misofonie?

Misofonie is niet zomaar een persoonlijkheidsstoornis of een emotionele overreactie. Hersenscans tonen aan dat mensen met misofonie anders geluid verwerken, vooral in de gebieden die horen koppelen aan emotie en reactie op bedreigingen.

Hyperconnectiviteit in hersencircuits

Een van de belangrijkste betrokken gebieden is de voorste insulaire cortex (AIC). Dit deel van de hersenen helpt je dingen op te merken en erop te reageren die emotioneel belangrijk zijn, zoals pijn of walging.

In een Hersenbeeldvormingsonderzoek uit 2017, ontdekten onderzoekers dat mensen met misofonie een verhoogde activiteit in de AIC hadden bij het horen van triggergeluiden. Maar dat was niet alles; ze toonden ook sterkere verbindingen tussen de AIC en gebieden zoals de amygdala, die angst en bedreiging aanpakt, en de hippocampus, waarin emotionele herinneringen worden opgeslagen.

Dit betekent dat bij misofonie de hersenen hierop reageren alsof het een stoornis is. een directe bedreiging. Het is alsof je hersenen een klein, repetitief geluid ten onrechte als gevaarlijk bestempelen en je systeem vervolgens overspoelen met stresssignalen.

Waarom de hersenen mislukken

We weten nog steeds niet precies waarom sommige mensen deze reactie ontwikkelen, maar onderzoekers denken dat het een geval is van sensorisch-emotionele overkoppeling. Bij misofonie worden bepaalde geluiden 'gelabeld' met een emotionele betekenis.

Deze reactie omzeilt ook het logische brein. Daarom kan iemand met misofonie zich overweldigd voelen door een geluid waarvan hij weet dat het niet schadelijk is, en toch de emotionele reactie niet kunnen stoppen. En dit verklaart mede waarom gebruikelijke copingstrategieën, zoals het negeren ervan, niet werken. Het geluid blijft niet in het gehoorcentrum van de hersenen, maar reist rechtstreeks naar de emotionele kern.

Leven met misofonie

Er is nog geen remedie voor misofonie. Maar dat betekent niet dat mensen hulpeloos zijn. Velen vinden manieren om hun reacties te beheersen, de blootstelling aan triggers te verminderen en zich meer in controle te voelen over hun omgeving.

Vermijding en aanpassing

Een van de meest voorkomende strategieën is het vermijden van lawaai, Maar niet in de zin van isolatie. Het gaat om het stellen van grenzen en het creëren van omgevingen die veilig en kalm aanvoelen.

Bijvoorbeeld:

• Door in gedeelde ruimtes een hoofdtelefoon met ruisonderdrukking te gebruiken, kunt u de blootstelling aan triggers verminderen, zonder dat u de kamer hoeft te verlaten.
• Door zachte achtergrondgeluiden of natuurgeluiden af te spelen, kun je repetitieve of scherpe geluiden maskeren zonder dat er overstimulatie ontstaat.
• In groepsverband kan het uitleggen van de aandoening aan mensen die u vertrouwt, leiden tot meer begrip en flexibiliteit.

Sommige mensen passen hun ruimtes ook aan om ze akoestisch vriendelijker te maken. Het toevoegen van zachte texturen, zoals tapijten of gordijnen, kan harde geluidsreflecties verminderen. Maar bij hardnekkigere problemen, zoals echo, voetstappen of omgevingsgeluid, Akoestische behandeling kan echte verlichting bieden.

Installeren akoestische panelen In een slaapkamer of thuiskantoor bijvoorbeeld, helpt het om scherpe of repetitieve reflecties te verminderen die geluiden intenser laten aanvoelen. Zelfs een paar panelen kunnen de ruimte verzachten en een rustiger geluidslandschap creëren dat de algehele mentale belasting vermindert.

Therapieën en technieken

Naast omgevingsstrategieën hebben sommige mensen baat bij therapie en gestructureerde copingtechnieken.

• Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan helpen emotionele reacties op geluid te herkaderen en het gevoel van hulpeloosheid te verminderen
• Mindfulness- en ademhalingsoefeningen helpen stress te reguleren op momenten dat triggers niet vermeden kunnen worden
• In sommige gevallen is blootstellingtherapie, als het met professionele ondersteuning wordt gedaan, kan de emotionele lading die aan specifieke geluiden is gekoppeld, op een zachte manier worden verminderd

Ook ondersteuningsgroepen en onlinegemeenschappen zijn waardevolle plekken geworden waar ideeën, hulpmiddelen en erkenning worden gedeeld.

Waarom misofonie belangrijk is

Misofonie is niet zomaar een persoonlijke afwijking. Het beïnvloedt relaties, concentratie, zelfvertrouwen en dagelijks functioneren. Maar omdat het onzichtbaar is en wordt getriggerd door geluiden, merken anderen het nauwelijks op.

Mensen met misofonie krijgen soms te horen dat ze moeten stoppen met overreageren, maar deze reacties negeren wat er werkelijk gebeurt: een neurologische reactie, geen keuze. Het is een kloof tussen geluid en veiligheid, een kloof die de hersenen diep voelen.

Dit misverstand leidt tot isolatie, waardoor mensen gezamenlijke maaltijden kunnen vermijden, moeite hebben met klaslokalen of open kantoren, of bang zijn voor het openbaar vervoer. Hoe meer ze zich onbegrepen voelen, hoe moeilijker het wordt om ruimte of steun te vragen.

Misofonie bestaat echt. Het is meetbaar in de hersenen, voelbaar in het lichaam en diep emotioneel. Maar het hoeft iemands leven niet te bepalen.

Hoe beter we begrijpen hoe de hersenen op geluid reageren, hoe meer hulpmiddelen we hebben om onze rust te beschermen. Denk hierbij aan therapieën, grenzen en, jawel, een doordacht akoestisch ontwerp. Een kalme, evenwichtige omgeving draait niet alleen om stilte. Het gaat erom je hersenen de omstandigheden te geven die ze nodig hebben om zich veilig te voelen.

Of je nu zelf met misofonie leeft of van iemand houdt die dit heeft, de boodschap is simpel:
Je overdrijft niet. En je bent niet de enige.

Aanvullende literatuur en referenties:

• Edelstein, M., Brang, D., Rouw, R., & Ramachandran, VS (2021). Misofonie: Fysiologisch onderzoek en casusbeschrijvingen. Grenzen in de neurowetenschappen, 15, 643609.

• Kumar, S., Tansley-Hancock, O., Sedley, W., Winston, JS, Callaghan, MF, Allen, M., ... & Griffiths, TD (2017). De hersenen als basis voor misofonie. Huidige biologie, 27(4), 527–533.