Słyszenie dźwięków, które nie są prawdziwe? Oto, co robi twój mózg

Czy kiedykolwiek słyszałeś ciche dzwonienie w uszach, gdy wokół panowała cisza? Albo myślałeś, że ktoś zawołał twoje imię, gdy nikogo nie było? Jeśli tak, to na pewno nie jesteś sam.

Oto przykłady dźwięków fantomowych. Są to Dźwięki, które mózg wytwarza bez żadnego zewnętrznego źródła. U niektórych osób pojawiają się i znikają. U innych są stałe.

Przyjrzyjmy się razem dwóm powszechnym formom dźwięków fantomowych: szumom usznym i halucynacjom słuchowym. Mogą brzmieć nietypowo, ale są częstsze, niż myślisz. Mówią nam też wiele o tym, jak mózg przetwarza dźwięk, nawet gdy w rzeczywistości go nie ma.

Przyjrzymy się przyczynom tych doświadczeń, jak wpływają one na ludzi i co odkryła nauka na temat przyczyn ich występowania.

Bo czasami cisza wcale nie jest prawdziwą ciszą.

Najczęstszy dźwięk fantomowy

Szumy uszne to słyszenie dźwięku, który nie pochodzi ze świata zewnętrznego. Ludzie opisują je jako dzwonienie, brzęczenie, buczenie, a nawet syczenie. Nie jest to choroba, a raczej objaw i jest to najczęstsza forma dźwięku fantomowego.

Czym jest szum w uszach?

Szumy uszne występują, gdy mózg tworzy iluzję dźwięku. W większości przypadków są one subiektywne. Oznacza to, że tylko osoba, która ich doświadcza, może je usłyszeć. Znacznie rzadsze są szumy uszne obiektywne, w których lekarz może również wykryć dźwięk, często spowodowany przepływem krwi lub ruchem mięśni w uchu.

Nie ma jednego dźwięku ani głośności; może być cichy, głośny, wysoki lub niski. U niektórych osób pojawia się i znika w ciągu dnia. Dla innych jest ciągły, głęboko niepokojący i irytujący.

Co jest tego przyczyną?

Szumy uszne mogą mieć wiele przyczyn:

• Utrata słuchu, zwłaszcza związana z wiekiem lub spowodowana hałasem
• Narażenie na głośny hałas, np. podczas koncertów lub prac przemysłowych
• Infekcje ucha, nagromadzenie woskowiny lub uraz
• Stres i niepokój
• Niektóre leki, takie jak duże dawki aspiryny lub antybiotyki

Wspólną cechą tych czynników jest to, że redukują lub zniekształcają sygnały docierające do mózgu z ucha. W odpowiedzi mózg „wypełnia luki”, wytwarzając dźwięk.

Badacze wierzę, że jest to związane z neuroplastycznością - Zdolność mózgu do reorganizacji i adaptacji. Gdy normalne bodźce z ucha zostają zakłócone, mózg może „zwiększyć głośność” w korze słuchowej, aby to zrekompensować.

Jak powszechne jest to zjawisko?

Szumy uszne są częstsze, niż wiele osób myśli. Według Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), dotyka ona ponad 740 milionów ludzi na całym świecie, a około 120 milionów doświadcza jej jako schorzenia przewlekłego, które dokucza im codziennie. To prawie 1 na 10 osób na świecie, całkiem sporo, prawda?

Najczęściej występuje u osób dorosłych powyżej 50. roku życia, ale może dotknąć każdego, także osoby młode narażone na hałas, co staje się coraz powszechniejsze w dzisiejszych czasach.

Jak mózg tworzy dźwięk bez dźwięku

Niestety, szumy uszne to „problem” mózgu. Nawet gdy uszy są uszkodzone lub nie wysyłają już wyraźnych sygnałów dźwiękowych, mózg pozostaje aktywny przez cały czas. Stara się kompensować brakujące bodźce. Może to prowadzić do wrażenia, że dźwięk w rzeczywistości nie istnieje.

Plastyczność mózgu i luki słuchowe

Kiedy tracisz część słuchu, czy to z powodu starzenia się, głośnego hałasu, czy urazów, mózg nie milknie. Zamiast tego stara się Uzupełnij luki. Zwiększa to aktywność kory słuchowej – części mózgu odpowiedzialnej za przetwarzanie dźwięku. To zjawisko nazywa się wzmocnieniem centralnym. Wyobraź sobie, że zwiększasz głośność w swoim stereo, gdy muzyka gra cicho. Tak właśnie działa mózg, gdy odbiera słabszy sygnał.Zaczyna włączać system, ale robiąc to, może zacząć tworzenie dźwięku samodzielnie, fascynujące.

Kora słuchowa w trybie Overdrive

Skanowanie mózgu to potwierdza. Osoby z szumami usznymi często wykazują nieprawidłowe wzorce aktywności neuronalnej w korze słuchowej. Niektóre obszary stają się nadaktywne, podczas gdy inne funkcjonują nieprawidłowo. Studia Badania z wykorzystaniem fMRI (funkcjonalnego obrazowania metodą rezonansu magnetycznego) wykazały, że nawet w całkowitej ciszy obszary mózgu odpowiedzialne za słuch u osób cierpiących na szumy uszne „rozświetlają się”, tak jakby odtwarzane były prawdziwe dźwięki.

Koncepcja ta jest podobna do zespołu kończyny fantomowej, w którym osoba odczuwa ból lub doznania w amputowanej kończynie. Mózg nadal wysyła sygnały, nawet gdy fizyczne źródło zniknęło. W przypadku szumów usznych uszy mogą nie działać prawidłowo, ale mózg nadal wytwarza dźwięk, który oczekuje usłyszeć.

To również wyjaśnia, dlaczego aparaty słuchowe czasami mogą pomóc. Przywracając mózgowi bardziej normalny bodziec, zmniejszają one potrzebę „wymyślania” dźwięku. W wielu przypadkach może to sprawić, że szumy uszne będą mniej zauważalne, a nawet całkowicie znikną.

Halucynacje słuchowe

Szum uszny to zazwyczaj prosty dźwięk, taki jak buczenie, brzęczenie lub wysoki ton w naszych uszach. Jednak niektórzy ludzie słyszą Złożone dźwięki fantomowe, takie jak głosy, muzyka czy rozmowy. Nazywa się je halucynacjami słuchowymi. Nie są one tym samym, co szumy uszne i często mają zupełnie inne przyczyny.

Poza prostymi dźwiękami

Halucynacje słuchowe polegają na słyszeniu uporządkowanych, znaczących dźwięków. Typowym przykładem jest słyszenie kogoś mówiącego, gdy nikogo nie ma. Niektórzy słyszą muzykę w tle lub powtarzane frazy. Dźwięki te wydają się realne i często zdają się pochodzić spoza głowy, mimo że nie mają rzeczywistego źródła.

W przeciwieństwie do szumów usznych, które zazwyczaj mają charakter neutralny lub irytujący, halucynacje słuchowe często mają podłoże emocjonalne. Mogą być kojące, niepokojące lub dezorientujące. W wielu przypadkach mózg wytwarza pełne doznania sensoryczne, które wydają się być powiązane ze wspomnieniem, strachem lub przekonaniami.

Kto ich doświadcza?

Halucynacje te są najczęściej spotykane w zaburzeniach psychicznych, takich jak schizofrenia czy ciężka depresja, w których głosy mogą być częste, głośne i niepokojące. Występują one jednak również u osób bez zdiagnozowanej choroby psychicznej.

Mogą one wystąpić w okresie żałoby, zwłaszcza krótko po stracie bliskiej osoby. Niektórzy słyszą głos osoby, którą stracili. Inni słyszą jej ostatnie pożegnanie lub coś, czego nigdy nie mieli okazji powiedzieć. Doświadczenia te są często opisywane jako żywe i intensywne emocjonalnie, ale zazwyczaj nie są oznaką choroby psychicznej.

Osoby cierpiące na niedobór snu, po traumie, cierpiące na epilepsję lub będące na granicy wybudzenia lub zaśnięcia mogą również słyszeć rzeczy, których nie ma. Stan ten znany jest jako hipnagogia. W pewnych okolicznościach mózg staje się wyczerpany lub nadmiernie pobudzony, co powoduje wytwarzanie dźwięków, które nie istnieją.

Badania wykazały, że nawet 10% populacji ogólnej doświadcza w ciągu swojego życia jakiejś formy halucynacji słuchowych, często krótkotrwałych i bezobjawowych. To pokazuje, że granica między „normalnym” a „nienormalnym” postrzeganiem nie zawsze jest tak wyraźna, jak nam się wydaje.

Tworzenie zdrowszego środowiska dźwiękowego

Niezależnie od tego, czy cierpisz na szumy uszne, masz problemy z koncentracją, czy po prostu przytłacza Cię hałas, otoczenie ma znaczący wpływ na to, jak Twój mózg przetwarza dźwięki. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo jakość akustyki danego miejsca wpływa na ich napięcie, koncentrację i zdrowie psychiczne.

Jak dźwięk kształtuje nasz stan umysłu

Mózg nieustannie przetwarza dźwięki, nawet gdy nie zwracasz na nie uwagi. W pomieszczeniach z echem, pogłosem lub hałasem w tle mózg musi intensywniej pracować, aby odfiltrować to, co nie ma znaczenia, co może prowadzić do szybszego uczucia zmęczenia. Może to również nasilać zmęczenie psychiczne i nasilać dolegliwości takie jak szumy uszne.

Z drugiej strony, ciche i zrównoważone przestrzenie pozwalają Twojemu układowi słuchowemu się zrelaksować. Mniej hałasu oznacza mniej wysiłku. Pomaga to mózgowi skupić się na ważnych dźwiękach, takich jak mowa czy muzyka, bez nadwyrężania zmysłów.

Rola paneli akustycznych

Jednym ze sposobów na poprawę akustyki jest zastosowanie paneli akustycznych. Materiały te pochłaniają nadmierne odbicia dźwięku w pomieszczeniu. Oznacza to mniej echa, wyraźniejszą mowę i większy komfort. Miejsca takich jak domy, biura, gabinety terapeutyczne, studia i wiele innych.

Nie są one ograniczone do profesjonalistów czy muzyków. Panele akustyczne mogą pomóc każdemu, kto potrzebuje bardziej zrelaksowanego, sprzyjającego skupieniu środowiska. Być może pracujesz w domu, masz nadwrażliwość sensoryczną lub po prostu chcesz odprężyć się po długim dniu.

Chodzi o stworzenie przestrzeni, w której mózg nie musi walczyć o wyraźne słyszenie. Ta drobna zmiana może mieć ogromne znaczenie.

Jak radzić sobie z dźwiękami fantomowymi?

Lepsza akustyka może zmniejszyć stres i złagodzić obciążenie psychiczne spowodowane niepożądanym hałasem. Wiele osób zmagających się z szumami usznymi lub halucynacjami słuchowymi potrzebuje bardziej zorganizowanego wsparcia. Dobrą wiadomością jest to, że dźwięki fantomowe często można kontrolować, nawet jeśli nie można ich całkowicie wyleczyć.

Radzenie sobie z szumem usznym

Jak wiadomo, nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania problemu szumów usznych, ale istnieje kilka sposobów, które mogą pomóc w zmniejszeniu ich wpływu.

• Terapia dźwiękiem Wykorzystuje szum tła, taki jak biały szum, różowy szum lub łagodne odgłosy natury, aby zmniejszyć słyszalność dzwonienia i pomóc mózgowi odwrócić od niego uwagę. Niektórym osobom pomagają również niestandardowe ścieżki maskujące, które skupiają się na określonych częstotliwościach.
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to jedna z najskuteczniejszych metod leczenia. Nie eliminuje ona dźwięku, ale pomaga zmniejszyć wywoływany przez niego stres emocjonalny.
• Aparaty słuchowe mogą być bardzo korzystne dla osób z ubytkiem słuchu. Poprawiając normalny dźwięk, minimalizują kontrast między ciszą a szumem usznym, sprawiając, że fałszywy dźwięk staje się mniej słyszalny.
• Redukcja stresu jest ważnym czynnikiem. Szumy uszne często nasilają się pod wpływem lęku, zmęczenia lub okresów wysokiego stresu. Uważność, ćwiczenia i higiena snu mogą pomóc w opanowaniu objawów.

Leczenie złożonych doświadczeń słuchowych

Leczenie osób słyszących dźwięki strukturalne, takie jak głosy czy muzyka, zależy od przyczyny. Jeśli problem jest związany z zaburzeniami psychicznymi lub neurologicznymi, leczenie może obejmować:

• Terapia rozmową w celu zbadania emocjonalnych wyzwalaczy lub traumy
• Leki, jeśli objawy są ciężkie lub uporczywe
• Lepsze nawyki związane ze snem, ponieważ halucynacje często pojawiają się, gdy mózg jest zmęczony lub nadmiernie pobudzony

Nawet w przypadkach nieklinicznych, te doświadczenia zasługują na uwagę. Celem nie jest całkowite wyciszenie mózgu, ale jego wsparcie, aby nie musiał tak ciężko pracować, aby zrozumieć świat.

Dźwięki fantomowe mogą wydawać się dziwne, ale są częstsze i bardziej ludzkie, niż większość ludzi myśli. Niezależnie od tego, czy jest to dzwonienie, które nigdy nie ustaje, czy głos, którego tak naprawdę nie ma, te doświadczenia przypominają o tym, jak aktywny i wrażliwy jest mózg, nawet w ciszy.

Mogą być frustrujące. Czasami nawet przerażające. Ale to nie twoja wina. Te dźwięki nie są oznaką słabości ani wyobraźni. To reakcja mózgu na zmiany, stratę czy stres. I choć nie zawsze całkowicie ustępują, można je zrozumieć, opanować i złagodzić.

Proste rzeczy, takie jak cichszy pokój, spokojniejszy umysł czy odrobina dźwięków w tle, mogą wiele zdziałać. Podobnie jak rozmowa z kimś, kto rozumie.

Jeśli Ty lub ktoś, na kim Ci zależy, słyszy dźwięki, których tak naprawdę nie ma, wiedz jedno: nie jesteś sam. I nie wyobrażasz sobie tego. Cisza może nie być ciszą, ale nie musi też być głośna na zawsze.

Dodatkowe materiały i odnośniki:

• Baguley, DM, McFerran, DJ i Hall, DA (2013). Szumy uszne. Lancet, 382(9904), 1600–1607. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60142-7

• Johns, LC i van Os, J. (2001). Ciągłość doświadczeń psychotycznych w populacji ogólnej. Przegląd Psychologii Klinicznej, 21(8), 1125–1141. https://doi.org/10.1016/S0272-7358(01)00103-9

• Mühlau, M., Rauschecker, JP, Oestreicher, E., Gaser, C., Röttinger, M., Wohlschläger, AM, ... i Sander, D. (2006). Strukturalne zmiany w mózgu w przypadku szumu w uszach. Kora mózgowa, 16(9), 1283–1288. https://doi.org/10.1093/cercor/bhj070

• Roberts, LE, Eggermont, JJ, Caspary, DM, Shore, SE, Melcher, JR i Kaltenbach, JA (2010). Dzwonienie w uszach: neurobiologia szumów usznych. Czasopismo Neurobiologii, 30(45), 14972–14979. https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.4028-10.2010

• Światowa Organizacja Zdrowia. (2023, 14 lutego). WHO uznaje szumy uszne za problem zdrowia publicznego. https://www.who.int/news/item/14-02-2023-who-highlights-tinnitus-as-a-public-health-concern